Τρίτη 30 Ιουλίου 2013

ΕΥΡΙΠΙΔΗ, ΜΗΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗ-ΔΥΟ ΑΞΙΟΛΟΓΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΥΝΑΥΛΙΑ





Στην φωτογραφία είναι ο Λίνος Καρζής  (1897 – 1978) λογοτέχνης και σκηνοθέτης του θεάτρου που το  1931 ίδρυσε τον Θυμελικό θίασο, στον οποίο ήταν διευθυντής, σκηνοθέτης και χορογράφος, και με αυτό τον θίασο ανέβασε πολλές αρχαίες τραγωδίες στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και στα αρχαία θέατρα Δελφών, Άργους και Σικυώνας.
Ο Καρζής θεωρούσε πως οι αρχαίες τραγωδίες έπρεπε να ανεβαίνουν στο θέατρο όπως στον Ε΄ αιώνα,  δηλαδή μόνο με άνδρες ηθοποιούς και με μάσκες.
Την αναβίωση αυτής της σκηνοθετικής αντίληψης επανάφερε στην επικαιρότητα ο Σπύρος Ευαγγελάτος  που σκηνοθετεί για δεύτερη φορά το έργο, 12 χρόνια μετά την παρουσίασή του από το «Αμφι-Θέατρο» στην Επίδαυρο το 2001, με τη αξέχαστη σύζυγο του, Λήδα Τασοπούλου στον ομώνυμο ρόλο.
Έτσι στην Μήδεια που ανέβασε, όλοι οι ρόλοι ερμηνεύονται από άνδρες με μάσκες .Στον ρόλο της Μήδειας ο Γιώργος Κιμούλης με ένα  κατακόκκινο ένδυμα πετυχαίνει  να μας μεταφέρει τον παθιασμένα αισθήματα της ηρωίδας του Ευριπίδη χωρίς να μας ξενίζει ότι πίσω από την μάσκα βρίσκεται ένας άνδρας και χωρίς επίσης να χρησιμοποιεί κανένα "γυναικουλίστικο" τέχνασμα.
Η επιτυχία της παράστασης οφείλεται εκτός από τον Κιμούλη, που έχει αναδειχτεί σε ένα από τους σημαντικότερους ηθοποιούς του θεάτρου μας, στην λιτή σκηνοθεσία του Ευαγγελάτου, στην ρέουσα μετάφραση του  Κ. Χ. Μύρη (Γεωργουσόπουλος), στα εξαιρετικής αισθητικής κουστούμια του Γιάννη Μετζικώφ και στην μουσική του Θάνου Μικρούτσικου που έμπαινε διακριτικά σε ορισμένα σημεία χωρίς να προσπαθεί να καλύψει τον λόγο ή το θέαμα.
Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί τίμησαν επάξια τους ρόλους τους.
(Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Τάσος Νούσιας Μάνος Βακούσης ,Νικόλας Παπαγιάννης, Νίκος Αναστασόπουλος, Δημήτρης Παπανικολάου και 12μελής χορός)
Προσωπικά δεν με ικανοποίησε το σκηνικό του  Γιώργου Πάτσα και μου φάνηκε υπερβολικός και άσχετος ο στροβιλισμός του χορού , σαν  δερβίσιδες,
Στο βίντεο μιλούν σχετικά με την παράσταση οι συντελεστές της.


Η δεύτερη παράσταση που παρακολούθησα με μια άλλη ηρωίδα του Ευριπίδη, ήταν η Ελένη, που ο τραγωδός καταρρίπτοντας όλες τις  κατεστημένες αντιλήψεις για την άπιστη γυναίκα του Μενέλαου που εγκατέλειψε για χάρη του Πάρι τον άνδρα της με αποτέλεσμα τον Τρωικό πόλεμο, την θέλει πιστή να βρίσκεται στην Αίγυπτο και να ποθεί τον σύζυγο της. 
Το έργο το ανέβασε το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας,  σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου και σε σκηνοθεσία  Βασίλη Νικολαΐδη με πρωταγωνιστές την Πέμη Ζούνη στον ρόλο της Ελένης και τον Αντώνη Καφετζόπουλο στον ρόλο του Μενέλαου.
Η Πέμη Ζούνη δίνει μια απόλυτα ανθρώπινη διάσταση στην Ελένη, ρόλο που απαιτεί την  εναλλαγή των συναισθημάτων από την απόγνωση στην μεγάλη χαρά, κατάφερε να το πετύχει αυτό με απλότητα και ειλικρίνεια και χάρη με αποτέλεσμα  να ενθουσιάσει το κοινό.
Η τραγωδία αυτή του Ευριπίδη που έχει αίσιο τέλος διαθέτει και σκηνές με στοιχεία κωμωδίας.
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος παρά το ότι  δεν διαθέτει τον σωματότυπο που απαιτεί ο ρόλος του Μενέλαου, αρχηγού των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο, πετυχαίνει να εμφανίσει με επιτυχία  αρχικά την εικόνα του ταλαίπωρου ναυαγού και στην συνέχεια  μια φιγούρα που θύμιζε έντονα Μποστ!
Η επιλογή των δευτεραγωνιστών είναι απόλυτα επιτυχής και απέδωσαν πλήρως στους ρόλους τους.
Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται για τον χορό που ενδυματολογικά αλλά και κινησιολογικά ήταν χάρμα οφθαλμών και διέθετε επίσης και  ευκρινή άρθρωση έτσι ώστε να μπορείς να καταλαβαίνεις τι ακούς σε αντίθεση με άλλες φορές που τα λόγια του χορού δεν είναι καταληπτά .
Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Νίκος Σαριδάκης
Μουσική: Νίκος Ξανθούλης
Χορογραφίες – Επιμέλεια κίνησης: Αγγελική Στελλάτου


Στο έργο χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από το γνωστό ποίημα του Σεφέρη , Ελένη που σε ένα σημείο του λέει:
αν είναι αλήθεια
πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,
ή κάποιος άλλος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη
ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο
είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,
δεν το ‘χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

Ο Σκάμαντρος είναι ποτάμι της Τροίας. Ο Σεφέρης  χρησιμοποιεί τη λέξη συνεκδοχικά: το μέρος αντί του όλου. Ο Σκάμαντρος αντί η Τροία.

Ένα ενδιαφέρον σχετικό άρθρο είναι το Οι γυναίκες στο θέατρο του Ευριπίδη



Μετά τις τραγωδίες του Ευριπίδη μια παλιά γνώριμη  ήρθε στο  Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου να μας ευφράνει τα αυτιά με την αναλλοίωτη  από τον χρόνο φωνή της. Ήταν η Άλκηστις Πρωτοψάλτη στην καλοκαιρινή περιοδεία της με τίτλο " Μιά αγκαλιά τραγούδια"
Σε ένα κατάμεστο θέατρο τραγούδησε, και τραγουδήσαμε και εμείς όλοι, έξω καρδιά, όλα τα γνωστά της τραγούδια.
Μαζί της είχε και ένα νέο παιδί τον Γιώργο Περρή με αξιόλογη φωνή, αλλά αυτή που ήταν επίσης εξαιρετική και ενθουσίασε το κοινό ήταν η μπάντα της με το ακορντεόν του Θάνου Σταυρίδη  να πρωταγωνιστεί σε πολλά τραγούδια .
 Πιάνο : Θωμάς Κοντογεώργης
Βιολί : Kώστας Καρακατσάνης
Μπάσσο : Άγγελος Παπαδάτος
Κρουστά: Αλέξης Κώστας

Παρασκευή 26 Ιουλίου 2013

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΡΛΙΝΓΚΤΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ ΤΩΝ ΚΕΝΕΝΤΥ.





Αφού δημοσίευσα το ποστ που είχε γράψει ο Πιγκουίνος για το συμμαχικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης που δεν είναι γενικότερα γνωστό,  σκέφτηκα να γράψω δύο λόγια για ένα άλλο νεκροταφείο που είναι πασίγνωστο, το νεκροταφείο του Αρλινγκτον στις ΗΠΑ που το επισκέφτηκα το 2009 .  
Είμαι σίγουρος πως οι περισσότεροι το έχετε δει σε κάποια αμερικάνικη ταινία μαζί με την στρατιωτική τελετουργία που συνοδεύει την ταφή ενός στρατιωτικού.
Θα μου πείτε τώρα τι σ΄ έπιασε ντάλα καλοκαίρι μέσα στην κάψα να μας γράφεις για νεκροταφεία.
Βασικά  για να σας δροσίσω, μιας και τα νεκροταφεία είναι μέρη δροσερά και ευχάριστα γιατί  όπως λέει και ο παπάς πάνω από το κεφάλι σου όταν εσύ είσαι οριζόντιος, γραβατωμένος και ανθοστόλιστος,  κατάταξον αυτόν εν Παραδείσω...εν τόπω φωτεινώ, εν τόπω χλοερώ, εν τόπω αναψύξεως, ένθα απέδρα οδύνη, λύπη και στεναγμός.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η ελληνική παιδεία έχει προέχουσα θέση ακόμα και σε ένα αμερικανικό στρατιωτικό νεκροταφείο, όπως θα διαβάσετε παρακάτω.



 Το Άρλινγκτον λοιπόν, λίγο έξω από την Ουάσιγκτον,  βρίσκεται στην μία όχθη του ποταμού Πότομακ ενώ ακριβώς στην απέναντι όχθη στην ίδια ευθεία βρίσκεται το μνημείο του Λίνκολν και τα δύο αυτά μέρη συνδέονται  με μια γέφυρα.




 Αφού περάσουμε την εντυπωσιακή είσοδο βρισκόμαστε σε ένα τεράστιο στρατιωτικό κοιμητήριο που φτιάχτηκε την εποχή του εμφυλίου πολέμου και έχουν θαφτεί εκεί νεκροί από πριν από αυτόν μέχρι τις μέρες μας.



 Πάνω από τον τάφο του John F. Kennedy υπάρχει η αιώνια φλόγα και ήταν έμπνευση της Ζακλίν, που είχε δει την αντίστοιχη να ανάβει στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου στο  Παρίσι.
Κοντά στον τάφο υπάρχει μια μικρή πλατεία από μάρμαρο  στην οποία, στο ημικύκλιο που την περιβάλλει, αναγράφονται διάφορες φράσεις που είχε πει ο Κένεντυ


 Στην φωτογραφία η περίφημη φράση από την εναρκτήρια ομιλία του στις 20-1-1961:
And so, my fellow americans: ask not what your country can do for you - ask what you can do for your country. My fellow citizens of the world: ask not what America will do for you, but what together we can do for the freedom of man.
Δίπλα από τον τάφο του Κένεντυ,  ο τάφος που φαίνεται στην φωτογραφία,  είναι της Ζακλίν,  λόγω του ότι όταν πέθανε ήταν ξανά χήρα από τον Ωνάση και έτσι την έθαψαν δίπλα στον πρώτο σύζυγο, και στην πλάκα γράφει: Jacqueline Bouvier Kennedy Onassis. 
Στην φωτογραφία δεν φαίνονται οι τάφοι του γιου τους Patrick και της κόρης που είχε γεννήσει πεθαμένη  Arabella.

 Ο τάφος του Ρόμπερτ Κένεντυ είναι 15 μέτρα πιο πέρα και έχει ένα απλό σταυρό.
Και αυτός έχει μια μικρή πλατεία και είναι ο δεξιά  στην αεροφωτογραφία.


 Και σε αυτόν υπάρχουν επιγραφές με λόγια από ομιλίες που είχε κάνει.




Στην φωτογραφία είναι ένα απόσπασμα ομιλίας του σε ένα εξαγριωμένο πλήθος μαύρων στην Ινδιανάπολη της Ινδιάνα την νύχτα που δολοφονήθηκε ο Dr. Martin Luther King, Jr.:
 Aeschylus...wrote, "Even in our sleep, pain which cannot forget falls drop by drop upon the heart, until, in our own despair, against our will, comes wisdom through the awful grace of God.' What we need in the United States is not division; what we need in the United States is not hatred; what we need in the United States is not violence and lawlessness; but is love and wisdom, and compassion toward one another, and a feeling of justice toward those who still suffer within our country, whether they be white or whether they be black.
Η φράση του Αισχύλου από τον Αγαμέμνονα (179-183) :

στάζει δ’ ἔν γ’ ὕπνωι πρὸ καρδίας
μνησιπήμων πόνος· καὶ παρ’ ἄ- (180)
κοντας ἦλθε σωφρονεῖν·
δαιμόνων δέ που χάρις βίαιος
σέλμα σεμνὸν ἡμένων.

την οποία ανέφερε ο Κένεντυ, είχε μεταφραστεί από  την Edith Hamilton το 1930 ως:
“And even in our sleep , pain that cannot forget  falls drop by drop upon the heart,  and in our own despite, against our will , comes wisdom to us  by the awful grace of God .”
Η ηθελημένη ή όχι αλλαγή του despite σε despair δίνει  άλλη σημασία στην φράση.
Ο λόγος του Ρόμπερτ  Κένεντυ υπάρχει εδώ ( http://www.morec.com/rfk.rm,)  ( και η φράση του Αισχύλου είναι από το 3:09 έως το 3:29)
Ενδιαφέρον είναι ότι ο Σεφέρης γνωρίζοντας προφανώς την φράση του Αισχύλου χρησιμοποίησε την λέξη   μνησιπήμων ( ἡ αλγεινὴ ενθύμηση των δυστυχιών) στο ποίημα του Τελευταίος Σταθμός
l
Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές
είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη
δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή
γιατί είναι αμίλητη και προχωράει∙
Στάζει τη μέρα στάζει στον ύπνο
μνησιπήμων πόνος.



Φεύγοντας  από τους τάφους των Κένεντυ  βρήκα και ένα τάφο με ελληνικό ή κυπριακό όνομα.

ΑΛΛΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΙΣ ΗΠΑ




Τρίτη 23 Ιουλίου 2013

ΖΕΪΤΕΝΛΙΚ,ΤΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ



Το παρακάτω κείμενο και οι φωτογραφίες μου έχουν έρθει με e-mail .Δεν ξέρω που και αν έχουν δημοσιευτεί αλλά επειδή πιστεύω πως έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον σας μεταφέρω ακριβώς όπως ήρθαν τόσο τις φωτογραφίες όσο και το κείμενο που τις συνοδεύει. Πιστεύω πως πολλοί Θεσσαλονικείς, όπως και εγώ, δεν θα έχουν ξανακούσει για το Ζεϊτενλικ και ίσως αυτό το ποστ να τους παρακινήσει να το επισκεφτούν. Βέβαια μπροστά στα αξιοθέατα που έχει η Θεσσαλονίκη δεν είναι περίεργο που το Ζεϊτενλικ είναι προτελευταίο σε αυτά που προτείνει το Tripadvisor.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ 23-7-2013

Ο gerasimos είχε την καλοσύνη να με ενημερώσει ότι το κείμενο αυτό και  οι φωτογραφίες προέρχονται από το εξαιρετικό μπλογκ του Πιγκουίνου και το ποστ αυτό είχε δημοσιευθεί εδώ 


Είχα κάπου διαβάσει γι'αυτό. Άλλο όμως να το διαβάζεις και άλλο να το βλέπεις με τα ίδια σου τα μάτια. Και σε διαβεβαιώνω ότι όχι μόνο αξίζει να το επισκεφθεί κανείς -επιβάλλεται να το ιδεί! Σήμερα θα σε πάω στη μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της Ελλάδας. Στο περίφημο Ζεϊτενλίκ. Ενάμισι χιλιόμετρο βορειότερα από την Πλατεία Βαρδαρίου. Στη Θεσσαλονίκη. Σε περιμένουν εκπλήξεις.


Το πρώτο πράγμα που συναντάς όταν εισέρχεσαι στο νεκροταφείο, είναι ένα μνημειώδες κτήριο με τρούλο και σταυρό απάνου του. Από τα όσα κατάλαβα στις επιγραφές, πρόκειται για σερβικό κοινοτάφιο -εξού και οι βυζαντινές εικόνες αγίων.


Το κτήριο φαινόταν συμπαγές, χωρίς μεγάλα ανοίγματα και χωρίς είσοδο στην μπροστινή ή τις πλαϊνές του πλευρές. Εντούτοις στο πίσω μέρος εντόπισα μία μικρή πόρτα, δυστυχώς κλειδαμπαρωμένη. Δίπλα της υπήρχε ένα τραπεζάκι και απάνου του μερικά κρασοπότηρα, μπουκάλια, πλαστικά ποτήρια και ένα κουτί από μπισκότα με λουλούδια και εικόνες της Παναγίας.


Πίσω από το κτήριο ανοίγονται μπροστά σου, μεγάλες εκτάσεις γιομάτες σταυρούς, συμμετρικά τοποθετημένους. Διέσχισα το σέρβικο και το ρώσικο τομέα, χαζεύοντας τα ονόματα και διαβάζοντας από μέσα μου.

Ατελείωτες σειρές από σταυρούς -είναι τόσοι πολλοί που μπερδεύεται το μάτι σου. Για την ακρίβεια είκοσι χιλιάδες πεντακόσιοι νεκροί. Τόσοι είναι θαμμένοι σε ετούτο το μέρος. Μία ολάκερη σειρά από ανθρώπους που έπεσαν στα πεδία των μαχών του Α' Παγκόσμιου Πολέμου.

Κάποιοι εξ αυτών αναφέρουν μόνο το όνομα, κάποιοι άλλοι τη στρατιωτική μονάδα στην οποία ανήκε ο στρατιώτης ή την ηλικία του. Νέοι άνθρωποι ήταν. Εικοσάρηδες και εικοσιπεντάρηδες. Που θα μπορούσαν να έχουν γίνει δάσκαλοι και πυροσβέστες και επιστήμονες και καλλιτέχνες και υπάλληλοι και εργάτες και αρχιτέκτονες. Και να έχουν παιδιά. Και τα παιδιά των παιδιών τους να ήταν φίλοι μας. Ή να ήμασταν κι εμείς οι ίδιοι.

Δεν σε έφερα εδώ για να σου κάμω μάθημα ιστορίας, μη-χειρότερα. Απλώς να σου πω ότι οι νεκροί αυτοί ανήκουν όλοι στα συμμαχικά στρατεύματα της Αντάντ που έπεσαν μαχόμενα στο Βαλκανικό Μέτωπο. Άγγλοι, Γάλλοι, Σέρβοι, Ρώσοι και Ιταλοί. Στο πλευρό τους τάχθηκε και η Ελλάδα του Βενιζέλου.

Στη μέση του "ρωσικού τομέα" του νεκροταφείου, υπάρχει μία μικρή εκκλησία. Κεραμυδοκόκκινη με λευκά τελειώματα. 

Σου κάμει εντύπωση που είναι όλα φροντισμένα και καθαρά; Που είναι βαμμένοι οι τοίχοι; Που δεν υπάρχει πουθενά φθορά να σου βγάζει το μάτι; Σε ένα μέρος μάλιστα που θα φανταζόσουν ότι είναι μάλλον ξεχασμένο απ'όλους -ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος άλλωστε είναι σχεδόν έναν αιώνα πίσω. Τρεις γενιές τουλάχιστον. 

Κι όμως καθόλου ξεχασμένο δεν είναι. Μπορεί ο μέσος Θεσσαλονικιός να μην το πολυ-ξεύρει και ο μέσος Έλληνας να μην το έχει ματακούσει, αλλά το κοιμητήριο του Ζέιτενλικ αποτελεί σπουδαίο τόπο προσκυνήματος και μνήμης για τους Ρώσους και ιδίως για τους Σέρβους.

Και στο ερώτημά σου ποιος κουρεύει το γκαζόν, η απάντηση είναι οι ξένες κυβερνήσεις. Βλέπεις, το νεκροταφείο φτιάχτηκε εδώ με αγορά των εκτάσεων αυτών από την ελληνική κυβέρνηση (σκόπιμα σε αυτό το σημείο της πόλης, διότι γειτνίαζε με τα κτήρια των Λαζαριστών που είχαν μετατραπεί τότες σε νοσοκομείο), αλλά η επικαρπία παραχωρήθηκε στα ξένα κράτη και τα έξοδα βαραίνουν μέχρις και σήμερα εκείνους και όχι εμάς. Ευτυχώς -όχι για το έξοδο που γλιτώσαμε, αλλά για το καλό του κοιμητηρίουμ, διότι αν είχαμε εμείς την ευθύνη του, μάλλον ρημαδιό θα ήτανε.

Όπως κατάλαβες από τις φωτογραφίες, περάσαμε σε άλλον τομέα. Εγγλέζοι. Με λιτές ταφόπλακες και λουλούδια. 

Τυχαία επιλέγω. Private G.A. Taylor. South Nottinghamshire Hussars. Το κοίταξα να ιδώ τι σημαίνει. Ήταν ένα έφιππο τάγμα που συμμετείχε στη Μάχη της Καλλίπολης και κατέφθασε στη Θεσσαλονίκη το 1916. Τότε σκοτώθηκε και ο Taylor. Ετών δεκαεννιά.

Ανάμεσα στις σχεδόν πανομοιότυπες ταφόπλακες, ξεχωρίζει ένας πιο μεγάλος τάφος. Σου διαβάζω, σε περίπτωση που δεν έχεις μαζί τα γυαλιά σου. "To the victim of the Great War, the Generous English Lady and Great Benefactress of the Serb ia n People, Madame Harlay" και συνεχίζει "A Great Lady. On your tomb instead of flowers the gratitude of the Serbs shall blossom here. For your wonderful acts, your name shall be known from generation to generation".

Επειδής με ξεύρεις πόσο επίμονος γίνομαι όταν με πιάσει η περιέργεια, τις επόμενες ημέρες το έψαξα. Και έμαθα (από τις ελάχιστες αναφορές που εντόπισα) ότι η κα Harlay ήταν μία θαρραλέα γυναίκα που οργάνωνε βοήθεια υπέρ των Σέρβων, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Σκοτώθηκε όταν εξερράγη δίπλα της μία οβίδα. Η έρευνά μου, απέδωσε και μία -νομίζω συγκινητική- φωτογραφία που σου παραθέτω. Τη βρήκα στο Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου και πήρα ειδική άδεια για να σου την κοτσάρω εδώ. Πρόκειται για την κηδεία της κυρίας Harlay. Το φέρετρο συνοδεύουν μικροί Σέρβοι πρόσφυγες που ευεργετούνταν από εκείνη.

Συνεχίζω την περιήγηση στο γαλλικό τομέα. Σου μεταφράζω τον τύμβο (τι τα έχουμε τα σορμπόν;) "Στους ιπτάμενους ήρωες που σκοτώθηκαν για τη Γαλλία".

Παραπέρα, έτερο μνημείο. "Στους 8.089 Γάλλους στρατιώτες αυτής της νεκρόπολης, που σκοτώθηκαν για τη Γαλλία". Αφού περπάτησα πολύ και σχημάτισα μία αρκετά πλήρη εικόνα του μέρους, άρχισα να κατευθύνομαι προς την έξοδο. Για καλή μου τύχη όμως εκείνη την ώρα κατέφθανε ένα μεγάλο γκρουπ με Σέρβους επισκέπτες. Ήταν όλοι σοβαροί και σκυθρωποί καθώς άκουγαν με ενδιαφέρον την ξεναγό τους. Εκείνη, τους οδήγησε στο Σερβικό κοινοτάφειο και ξεκλείδωσε την πόρτα στην οποία είχα σταθεί λίγα λεπτά νωρίτερα.

Τρύπωσα κι εγώ μαζί τους λάθρα. Κατεβήκαμε μία σκάλα και εισήλθαμε σε έναν ανέλπιστα μεγάλο χώρο. Κοίταζα τριγύρω μου εντυπωσιασμένος. Ένα υπόγειο αποθετήριο, γιομάτο αντικείμενα των νεκρών στρατιωτών, αλλά και λάβαρα και σημαίες και αφιερώματα των συγγενών τους.

Σιωπηλός, έγινα ένα με την ομάδα των Σέρβων που κοίταζαν θλιμμένοι τα αντικείμενα στους τοίχους και τα τραπέζια.

Φωτογραφίες, παράσημα, χειροτεχνίες, ρολόγια. Υλικό για να γιομίσει ένα μουσείο ολάκερο, βρισκόταν αραδιασμένο μπροστά μας.

Παρότι η μέρα ήταν πολύ ζεστή, εδώ κάτω, αρκετά χαμηλότερα από την επιφάνεια της γης, βρισκόσουν σε ένα δροσερό και άχρονο χώρο.

Κρεμασμένα σε έναν τοίχο, τα πηλήκια κάποιων Σέρβων στρατιωτών. 

Ακριβώς κάτω από τον τρούλο που σου έδειχνα στην αρχή της περιήγησης, βρίσκεται μία αίθουσα με ένα μεγάλο κόκκινο λάβαρο με δικέφαλο αετό.

Από πάνω, ένας εντυπωσιακός πολυέλαιος. Στο ταβάνι σταυροί.

Δεξιά και αριστερά από την αίθουσα αυτή, ξεκινούσαν μεγάλοι διάδρομοι που οδηγούσαν σε ένα μικρό λαβύρινθο από υπόγειες στοές. Στα τοιχώματά τους, τάφοι και ονόματα. Ειλικρινά στο λέω, από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα που έχω δει.

Σε κάποια ονόματα, είχαν κολλήσει ασπρόμαυρες φωτογραφίες του νεκρού με σελοτέιπ. Ή μικρά αφιερώματα. Ή χάρτινες εικόνες της Παναγίας.

Ανάμεσα σε αυτά που είχαν κολλήσει ήταν κι αυτή η φωτοτυπία μίας φωτογραφίας. Δεν ξεύρω ποιος είναι αυτός που εικονίζεται. Απλώς μου έκαμε εντύπωση και σου την παραθέτω.

Βγαίνοντας παρατήρησα και πάλι τα μπουκάλια. Οι συγγενείς που έρχονται ακόμα και σήμερα εδώ, πίνουν στη μνήμη των νεκρών τους.

Ξανακοίταξα για τελευταία φορά το κοινοτάφειο. Απέξω ούτε που φαίνεται τι μπορεί να κρύβει στα σπλάχνα του. Εντυπωσιασμένος και αρκετά συγκινημένος για ετούτο το ανέλπιστο φλασμπάκ σε μία ιστορία εν πολλοίς ξεχασμένη, έφθασα στην έξοδο του κοιμητηρίου. Και χάθηκα πάλι μέσα στην πολύβουη καθημερινότητα της πόλης.
 ΠΡΟΣΘΗΚΗ 5-5-2014
Πρόσθετες πληροφορίες για το νεκροταφείο και τους τάφους των Ρώσων σε αυτό εδώ.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 8-8-2015
Ο Τελευταίος Φύλακας της ελληνικής Νεκρόπολης